Een oud pand ademt, dat kun je niet zomaar dichtstoppen
“Verduurzamen betekent in eerste instantie veel beter isoleren. Als je een pand goed isoleert, moet je het ook heel goed ventileren. Pas daarna kun je de volgende stap zetten. Gaan we dat nog op gas doen, met veel minder gasverbruik of gaan we echt over op elektriciteit wat je kunt opwekken met behulp van windmolens en zonnepanelen.” Aan het woord is Paul Morel, projectleider van Stadsherstel Amsterdam. Voor Stadsherstel verricht Akerbouw restauratie, transformatie én verduurzaming van monumentale panden in nauwe samenwerking met architect Rob van Baalen van Brandjes van Baalen Architecten. De diversiteit aan panden is groot, een bijzonder project is het monumentale Rosenstock-Huessy Huis in het centrum van Haarlem.
Edo Bosman is bedrijfsleider restauratie bij Akerbouw en sluit zich graag aan bij de woorden van Paul: “Komt er een verzoek tot verduurzaming, dan inventariseren wij eerst samen met de eigenaar van een pand wat haalbaar en tegelijkertijd toekomstbestendig is. In principe begint verduurzamen dus met isoleren. Maar let goed op, hier liggen bij een monumentaal pand een aantal risico’s. Monumentale panden ventileren in de regel prima. Wordt het ventilatieproces verstoord door isolatiemaatregelen, dan kan je een monumentaal pand van pakweg 400 jaar binnen 5 jaar enorme schade toebrengen. Bouwfysisch gezien isoleer je het liefst vanaf de buitenzijde, maar esthetisch is dat meestal geen optie. Wanneer men dan overgaat op isoleren van binnenuit kunnen koudebruggen ontstaan met condensatie, schimmels en uiteindelijk rottend hout tot gevolg. Dit wil je niet. Er moet dus veel aandacht worden besteed aan de details van isoleren om goed ventileren ongehinderd plaats te laten vinden. Daarom zeg ik altijd: we maken continu afwegingen tussen bouwfysica en esthetica. Wij adviseren in duurzaam behoud en de gewenste mate van verduurzaming. Samen met onze opdrachtgever komen we zo tot de juiste, verantwoorde keuzes.”
“De verduurzamingsslag in de restauratieprojecten van Stadsherstel heeft er toe geleid dat alle woningen in monumenten die we tot nu toe hebben opgeleverd met de energiescan label A hebben gekregen. En dat is in een monument echt ongelooflijk.” Geeft Paul zichtbaar trots aan. Edo vertelt verder: “Dikwijls verwachten eigenaren van oude panden met isoleren snel de hoge energierekening te kunnen bedwingen. Energielabel A voor een monument is niet vanzelfsprekend en een monument opwaarderen naar een isolatiewaarde gelijk aan de huidige nieuwbouwnormen is echt een uitdaging.”
Edo: “Zoals gezegd wordt in de details tussen isoleren en ventileren bepaald of de maatregel succesvol is naar de toekomst. Maar neem nu bijvoorbeeld dubbele beglazing in een monumentaal pand. Er is dan dikker kozijnhout nodig, wat het aanzicht verandert en dat mag vaak niet. Oud glas is getrokken glas, wat golft in de weerspiegeling. Isolatieglas heeft deze uitstraling niet. Hier stellen we dan alternatieven voor die weer een afweging zijn tussen bouwfysica en esthetica. Wij hebben inmiddels veel ervaring op dit gebied. Niet alleen met de technische kant, maar ook met wet- en regelgeving, het aanvragen van subsidies en het samenwerken met bewoners, gebruikers en eigenaren. Uiteindelijk is de monumentale waarde doorslaggevend. Maar wij bespreken altijd wel álle mogelijkheden, de keuze is dan aan onze opdrachtgever.”
Sinds 2018 is Akerbouw als partner betrokken bij het Rosenstock-Huessy Huis, waar bouwdeel voor bouwdeel wordt aangepakt. Paul: “Het complex wordt op alle fronten verduurzaamd. We zijn gestart met dakisolatie, vloerisolatie en voor- en achterzetramen. Er was een ketelhuis met zeven ketels, dat stookte voor het hele pand en het voorzag van warm water. Langzaamaan ontmantelen we het ketelhuis. We gaan hier helemaal over op warmtepompen. Op de binnenplaats van het Rosenstock-Huessy Huis is een bron geboord om warmte uit moeder aarde te halen. Dat zijn enorme investeringen. In het hart van Haarlem bouwen wij zo’n installatie. Dat is echt uniek, in een monument en met de bewoners erbij. Op het dak installeren we PV-panelen, zodat we ook weer zelf stroom opwekken. Zo hebben we dit monument klaargemaakt voor de 21e eeuw én naar Energielabel A gekregen, echt een knappe prestatie.”
Edo sluit af: “In een monument kom je met elkaar tot heel specifieke oplossingen. Een architect, installateur of eigenaar kijken allemaal anders naar een oud pand. Wij nemen graag de regie in een samenwerkingsverband om de juiste kennis op tijd in te schakelen. Zo organiseren we een verantwoorde verduurzaming en weten we zeker dat een monument nog in lengte van jaren duurzaam behouden is.”
